Kiến là một trong những côn trùng thành công nhất trên Trái Đất và có đến hơn 13.000 loài kiến. Chúng sống ở gần như khắp nơi trừ Nam Cực, vùng xa của Bắc Cực và một số đảo nhỏ.
Mặc dù kiến có mặt ở khắp mọi nơi nhưng con người vẫn ngạc nhiên, thậm chí là hoảng sợ khi nhìn thấy một hàng dài những con kiến bò trong bếp. Trong trường hợp này, bạn sẽ lấy ngay lọ xịt côn trùng hay tìm cách sống chung với kiến?
Lũ kiến làm gì trong nhà vậy?
Kiến là một phần của đội quân dọn dẹp tự nhiên: chúng tìm và lấy đi thức ăn thừa quanh nhà. Vấn đề là đôi khi con người không cần chúng giúp đỡ.
Hẳn bạn đã từng để ý thấy là kiến thường xuất hiện trong nhà nhiều hơn vào mùa hè, lý do chính của việc này là hầu hết các loài côn trùng hoạt động mạnh hơn khi trời ấm áp. Đôi khi kiến vào nhà để tìm nước uống, nhất là vào mùa khô hanh. Trong trường hợp này, bạn sẽ thấy chúng trong nhà tắm hoặc những nơi ẩm ướt khác trong nhà. Mưa to cũng có thể làm ngập tổ kiến và buộc chúng phải tìm nơi ở mới gần các tòa nhà, ví dụ như nhà của bạn chẳng hạn.
Vấn đề hợp tác
Kiến là loài vật có tính cộng đồng cao, chúng sống thành từng đàn gồm hàng trăm thậm chí có khi hàng triệu con. Bộ não của chúng rất nhỏ, đôi khi còn nhỏ hơn một hạt cát. Vậy sao chúng lại thông minh đến mức biết vào nhà bạn và tìm thức ăn? Đó là vì kiến là bậc thầy về sự hợp tác.
Hãy nhìn kiến xếp hàng hành quân về phía giọt mật ong trên bệ bếp. Khi những con kiến thợ tìm thấy một mẩu thức ăn ngon, chúng liền để lại tín hiệu bằng một giọt pheromone li ti trên mặt đất, cứ tiếp tục để lại dấu vết pheromone như thế cho đến khi chúng về đến tổ. Chỉ cần một con kiến tìm thấy thức ăn và để lại dấu vết như vậy thì sẽ có hàng trăm con khác theo dấu mà tìm đến nguồn thức ăn.
Làm thế nào để không có kiến trong nhà?
Việc đầu tiên để xử lý kiến trong nhà là đảm bảo chúng không tiếp cận được thức ăn. Đựng thức ăn trong hộp kín không khí, lau chùi sạch phía sau tủ lạnh, trong lò nướng, không để thức ăn thừa của vật nuôi trong bát quá lâu, thùng rác cũng cần có nắp kín và nói chung là không để thức ăn không đậy điệm. Điều này nói thì dễ nhưng thật ra làm không dễ chút nào.
Nếu thấy kiến đi thành hàng, hãy lau đường đi của kiến bằng dấm hoặc chất tẩy rửa để tẩy hết dấu vết hóa chất mà kiến để lại làm tín hiệu.
Ngăn kiến vào nhà bằng cách bịt hết các vết nứt, các lỗ hổng trên tường. Việc này cũng khiến cho chúng không thể làm tổ bên trong tường được. Nếu các cách trên không ăn thua, bạn có thể dùng mồi có thuốc diệt kiến.
Thuốc diệt kiến có thể làm hại các côn trùng khác
Nếu bạn không thể tự xử lý được kiến trong nhà, hãy tham khảo ý kiến của những đơn vị chuyên xử lý côn trùng, không nên tự dùng thuốc diệt kiến một cách bừa bãi. Các cách tự làm ít khi có tác dụng vì kiến sống chủ yếu ở những nơi kín (như là dưới nền nhà hoặc trong tường). Bạn có thể giết được vài con kiến thợ nhưng chưa chắc diệt được cả đàn.
Nếu bạn (hoặc đơn vị có chuyên môn về xử lý côn trùng) dùng thuốc diệt côn trùng thì cần tránh dùng thuốc này bên ngoài nhà và nhớ là chọn loại thuốc chỉ diệt kiến. Hầu hết các thuốc diệt côn trùng đều là hóa chất phổ rộng có thể diệt nhiều loại côn trùng, trong đó có cả những loài có lợi cho vườn và nhà ở như là bọ rùa, bọ ngựa và ong ký sinh.
Để diệt được cả đàn, có thể bạn sẽ mất thời gian, nhất là nếu đàn kiến lớn. Một số loài kiến sống chia thành nhiều tổ nên việc tiêu diệt được chúng sẽ khó hơn.
Kiến biết chống cự
Ở hầu hết các loài kiến, kiến chúa là cá thể duy nhất có thể đẻ ra kiến thợ. Vì thế để diệt được cả đàn, bạn cần diệt được kiến chúa.
Nhưng một số loài kiến, như là Temnothorax albipennis đã tự tiến hóa phát triển được cách bảo vệ kiến chúa và ấu trùng khỏi thức ăn độc.
Một số con kiến thợ ở lại trong tổ và nhận thức ăn từ những con kiến khác đem về và nuốt thức ăn vào bụng để cất, sau đó lại nôn ra khi bạn trong đàn đói. Do những con kiến “thủ kho” này thu thập và trộn thức ăn do nhiều con khác mang về nên thức ăn được đảm bảo tiêu hết độc nếu có, trước khi cho kiến chúa ăn. Chúng cũng có vai trò như những con kiến thử nghiệm chất độc, nếu thức ăn nhiễm độc, chúng sẽ chết và như vậy kiến chúa không ăn phải thức ăn này.
Con người cần loài kiến
Hãy nhớ rằng kiến cũng là những kẻ săn mồi có ích, ví dụ như kiến ăn nhộng gián. Kiến cũng có vai trò quan trọng trong việc gieo hạt giống của các loài cây và dọn dẹp rác trong môi trường.
Kiến là một phần tự nhiên và quan trọng trong hệ sinh thái đô thị. Vì thế nếu chúng ta muốn bảo vệ sự đa dạng sinh học quý báu thì hãy cân nhắc trước khi diệt kiến, ngay cả khi chúng có vẻ rất ngoan cố tấn công căn bếp hay làm hỏng chuyến đi dã ngoại của bạn.
